W marcu 2017 roku do Muzeum Nadwiślańskiego zgłoszone zostało odkrycie niezwykle interesującego zabytku – brązowej monety rzymskiej. Dzięki dokładnemu wskazaniu miejsca znalezienia ustalono, iż moneta pochodziła z miejscowości Kazimierzów (gmina Karczmiska, powiat Opole Lubelskie). Decyzją Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków została przekazana na własność do zbiorów Muzeum Nadwislańskiego w Kazimierzu Dolnym .
Szczegółowego określenia monety dokonał Andrzej Romanowski, kurator Gabinetu Monet i Medali Muzeum Narodowego w Warszawie.
Jak sie okazało jest to moneta rzymska Konstancjusza II i Juliana datowana jest na 355 – 361 r. n.e. i zasługuje na miano wyjątkowego znaleziska. Wybita została w mennicy Sirmium, w prowincji Panonia za panowania Konstancjusz II. Konstancjusz urodził się w Sirmium w 317 r. n.e. jako syn władcy Konstantyna Wielkiego oraz Fausty. Już w wieku 7 lat mianowany został cezarem. Cesarzem rzymskim był w latach 337 – 361 n.e. W obliczu śmierci na swojego następcę wyznaczył w testamencie Juliana Apostatę.
Mennica w Sirmium została otwarta w 320 r n.e. przez Konstantyna Wielkiego, pracowała do 326 r., w tym okresie bito tam głównie monety złote. Cesarz Konstancjusz II ponownie otworzył mennicę w Sirmium w 351 r. n.e., a wówczas bito tam monety w imieniu samego cesarza oraz jego współrządców Konstancjusza Gallusa i Juliana.
Moneta Konstancjusza II i Juliana, o średnicy 1,9 cm, zachowana jest w pełnym obwodzie. Na awersie widnieje głowa cesarza w diademie, zwrócona w prawo oraz napis: DNIVLIA NVSNOB(C). Rewers przedstawia żołnierza w hełmie, zwróconego w lewo, z tarczą na lewym ramieniu, przebijającego włócznią leżącego jeźdźca. Jeździec z odkrytą głową, zwrócony jest w stronę żołnierza i unosi lewą rękę. Z prawej strony widoczna jest leżąca na ziemi tarcza. Na rewersie widnieje napis: (FE)LTEMP REPARATI(O).
Moneta jest świadectwem kontaktów łączących ziemie polskie z prowincjami Cesarstwa Rzymskiego. Przejawem tych kontaktów była przede wszystkim wymiana handlowa, a środkiem płatniczym z czasem stał się pieniądz kruszcowy – monety z terenu Imperium Rzymskiego.
Dla terenu europejskiego Barbaricum czyli obszaru położonego poza rzymskim limesem, na północ od Dunaju i na wschód od Renu na poczatku I w. n.e. rozpoczął się tak zwany “okres rzymski” lub “wpływów rzymskich”. Okres ten kończy się dopiero w 2 poł. IV stulecia, kiedy to plemiona huńskie zapoczątkowują tak zwany okres wędrówek ludów.
W okresie wpływów rzymskich oddziaływanie Cesarstwa na kulturę mieszkańców Barbaricum jest znaczące. O zwiazkach z imperium rzymskim mówią nie tylko źródła historyczne, ale przede wszystkim znaleziska archeologiczne – importy z terenów prowincji, które świadcza o kontaktach handlowych, choć zdarzało się również, że rzymskie wyroby docierały poza granice Cesarstwa nie drogą wymiany, ale jako dar lub wojenny łup.
Wymiana z Barbaricum odbywała się przede wszystkim wzdłuż szlaków handlowych, które biegły w kierunkach atrakcyjnych dla kupców. Dla terenów środkowej Europy podstawowe znaczenie w wymianie handlowej z państwem rzymskim miał tak zwany szlak bursztynowy, łączący obszary nad północnym Adriatykiem z obszarami południowobałtyckimi. Z rzymskich centrów handlowych nad środkowym Dunajem szlak bursztynowy prowadził poprzez Bramę Morawską, Śląsk, Wielkopolskę oraz Kujawy nad Bałtyk. Niektóre elementy trasy były stałe, inne zmieniały się okresowo w zależności od panujacych warunków. Do I wieku n.e. większą część trasy znad Adriatyku nad Zatokę Gdańską kontrolowali Celtowie. Największy rozkwit handlu bursztynem przypada jednak na okres rzymski, a dzięki Celtom kupcy rzymscy mięli już dobrze rozpoznaną drogę na północ.

Odkrycia archcheologiczne z terenu Lubelszczyzny wskazują, że istniały tu dogodne przejścia komunikacyjne, które łączyły wybrzeża Morza Bałtyckiego ze strefą pontyjską. Co prawda Lubelszczyzna leżała poza głównym szlakiem “Północ – Południe”, jednak boczne nitki dróg łączyły wschodnią część Kotliny Karpackiej z południowo – wschodnią Polska, a także musiały istniec dogodne trasy komunikacyjne bezpośrednio na północ.
Przy rekonstrukcji szlaku bursztynowego uwzględniono różne czynniki: lokalizację składów bursztynu, pracowni bursztyniarskich oraz importów z południa. Na Lubelszczyźnie w miejscowości Basonia, powiat Opole Lubelskie, odkryto jeden z dwóch największych w Polsce depozytów bursztynu: około 300 kg brył surowca oraz około 30 kg gotowych paciorków, wykonanych przy użyciu tokarki. Skarb znaleziony został przypadkowo w 1914 roku podczas kopania szańców dla wojsk austro – węgierskich i uznany wtedy za zwykłą żywicę, w rezultacie znaczna część depozytu została utracona – m. in. spalona przez miejscowego kowala.
Na bursztynowych krążkach brak jest śladów użytkowania, co potwierdza kupiecki charakter skarbu. Niektóre paciorki maja kształt stożkowaty, charakterystyczny dla wąskiego odcinka czasowego, co pozwala datować skarb na 1 poł. V w. n.e. Większość depozytu znajduje sie obecnie w Muzeum Lubelskim w Lublinie, pozostała część w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie i Muzeum Ziemi PAN w Warszawie.

W okresie rzymskim importowano na tereny Barbaricum przeróżne przedmioty, ale tylko niektóre wyroby produkowane w prowincjach napływały tu w wiekszych ilościach. Były to przede wszystkim monety i paciorki, w nastepnej kolejności zaś naczynia metalowe, szklane i ceramiczne. W “Germanii” opowiadającej o plemionach germańskich poza granicami cesarstwa rzymskiego, Tacyt pisze o funkcji monet rzymskich u ludów Barbaricum, podkreślając, iż mieszkańcy strefy przylimesowej znają się na monetach rzymskich i “wolą je”, a ludy z głębi Barbaricum jak dawniej posługuja sie wymianą towarów.
Z terenu ziem polskich znana jest bardzo duża liczba monet rzymskich, w wiekszości pochodzą one ze skarbów czyli znalezisk gromadnych. Kolekcja numizmatyczna Muzeum Lubelskiego w Lublinie obejmuje m.in. zespół denarów rzymskich odkrytych w Ruszczyźnie w powiecie zamojskim, który został zdeponowany pod koniec II lub na początku III w. n.e. Jednak największy skarb monet z okresu rzymskiego znaleziony na Lubelszczyźnie pochodzi z okolic Hrubieszowa. W 2019 roku odkryto przypadkowo na polu w okolicy Cichobórza 1753 srebrne denary wybijane od końca I do końca II w. n.e. Pośród monet zachowały sie posrebrzane nity – pozostałość po pojemniku, monety zatem były najpewniej umieszczone w drewnianej szkatułce lub skórzanej sakwie Skarb ukryli najprawdopodobniej Wandalowie z obawy przed przed Gotami, z nadzieja, że kiedys uda im sie po niego wrócić..
Warto wspomnieć również o znaleziskach przypadkowych pojedyńczych monet rzymskich z obszaru Kazimierskiego Parku Krajobrazowego: denara Faustyny Młodszej z Góry Puławskiej oraz denara z Janowca, które to monety związane są z okresem wzrostu kontaktów z Imperium w 2 poł. I w. n.e. oraz brązowych follisów – Konstantyna I z Puław, follis Licyniusza z Puław lub okolic oraz follis lub kwadrans z okolic Nałęczowa i Wojciechowa. Follisy pojawiały sie na ziemiach polskich w 1 połowie IV w. n.e., kiedy to przywrócono do wspólnego obiegu monety srebrne, złote i brązowe.
W czasach panowania dynastii Konstantyńskiej (305 r. n.e.– 363 r. n.e.) nastapiło ponowne ożywienie kontaktów między Barbaricum a prowincjami rzymskimi, dowodem na to jest zwiększenie liczby znalezisk monet rzymskich. Znaczna część znalezisk monet z tego okresu mogła być żołdem wypłacanym barbarzyńskim żołnierzom służącym w armii rzymskiej.
Jak widać znaleziska rzymskich monet z Lubelszczyzny są świadectwem ciekawych procesów łączących cywilizację rzymską z obszarem Barbaricum. Moneta z Kazimierzowa, która trafiła do zbiorów Muzem Nadwiślańskiego, jest tego najlepszym przykładem.