Wielkimi krokami zbliżamy się do Świąt Bożego Narodzenia, jest to idealna okazja, aby napisać kilka słów o tym, skąd wywodzi się współczesna tradycja grudniowego świętowania. Nie jest tajemnicą, że wiele chrześcijańskich tradycji powstało na skutek potrzeby przekształcenia tradycji pogańskich. Tak jest i w tym przypadku.

Szczodre Gody

Słowianie przed powstaniem Państwa Polskiego byli ludem rolniczym, który podporządkował swoje życie cyklom wegetacji roślin. Nie potrafiono racjonalnie wyjaśnić zjawisk przyrodniczych, więc odpowiedzialność za ich występowanie przypisywano bogom. Wszystko co dobre, było uznawane za ich przychylność, zaś to co złe – za karę. Naturalna więc była potrzeba proszenia o łaskę na przyszłość
i dziękowania za wszystko co dobre się wydarzyło. Idealnymi momentami na takie okazje zdawały się ważne momenty w kalendarzu meteorologicznym.
Początkiem kolejnego roku solarnego było dla Słowian przesilenie zimowe, kiedy dzień zaczynał wygrywać z nocą. Tak 21 grudnia zaczynano świętować Szczodre Gody, które trwały nawet kilkanaście dni.
Z ich zakończeniem wiązane jest inne chrześcijańskie święto, a mianowicie Objawienie Pańskie, czyli potocznie zwane święto Trzech Króli.

Zwyczaje i obrzędy związane z obchodzeniem Szczodrych Godów

Przedstawimy teraz zwyczaje i obrzędy związane z obchodzeniem Szczodrych Godów, a Państwu zostawimy odnalezienie analogii do współcześnie obchodzonego Bożego Narodzenia.😉
Zacznijmy więc od początku. W dniu przesilenia zimowego, czyli 21 grudnia, urządzano wieczerzę. W tym czasie dzielono się chlebem, wróżono z umieszczonej na stole pod nakryciem słomy, a nawet wręczano dzieciom drobne upominki w postaci jabłek, orzechów oraz placki zwane „szczodrakami”. Sama wieczerza zaś była ucztą. Kwestią sporną jest ilość potraw podawanych na stole. Niektórzy twierdzą, że już we wczesnym średniowieczu było ich 12, a skosztowanie każdej z nich miało przyczynić się do zapewnienia sobie szczęścia na cały rok. W obiegu funkcjonuje też przekonanie,
że tych potraw było mniej, a ich liczba musiała być nieparzysta, co miało zapewnić pomyślność domownikom. Większą pewność możemy mieć co do potraw, które spożywano podczas owej wieczerzy. Tutaj również możemy doszukać się kilku podobieństw do czasów współczesnych (oczywiście zależnych od regionów Polski). Istotnym elementem wieczerzy rozpoczynającej Szczodre Gody były rośliny strączkowe, jak groch, soczewica czy bób. Z pewnością Słowianie suszyli lub wędzili dostępne im owoce, aby mogli je spożywać również w porze zimowej. Można więc przypuszczać, że spożywano je w formie wywaru, a zatem wszystkim dobrze znanego kompotu z suszu. W trakcie wieczerzy spożywano również grzyby oraz mak. Możemy przypuszczać, że często miało to na celu wprowadzanie się w stan halucynogenny. Mogło to się wiązać z chęcią nawiązania kontaktów z duchami przodków. Szczodre Gody były też okazją do wspominania zmarłych i podobnie jak podczas Dziadów, wtedy również rozpalano ogniska na cmentarzach. Dbano też o to, aby pozostawić jedną pustą miskę dla członka rodziny, którego nie było już wśród żywych.

Zwyczaj dekorowania chat na okres świąteczny nie był obcy Słowianom. W niektórych regionach stawiano w kącie chaty snopek żyta ozdobiony suszonymi owocami i grzybami oraz orzechami, zwany diduchem. W innych miejscach dekoracje te umieszczano na gałęziach drzew iglastych. Taki „stroik” zwano podłaźniczką, którą umieszczano zazwyczaj pod sufitem. Dopiero w XIX wieku dotarł do nas z Niemiec zwyczaj strojenia choinki.

Ważnym elementem Szczodrych Godów była koliada, czyli po prostu kolędowanie. Grupa kolędników chodziła od domu do domu śpiewając radosne pieśni, mające przynieść mieszkańcom powodzenie na cały rok. Można się spotkać z przypuszczeniem, że owi kolędnicy otrzymywali od gospodarza drobne podarki, a sami przebierali się za zwierzęta.

Wkroczenie chrześcijaństwa w świat pogański niosło za sobą wiele kompromisów, na które musiał się zgodzić kościół, aby nie zabierać ludziom wszystkich tradycji, które kultywowali od pokoleń. Nie dziwi więc fakt, że można doszukać się wielu podobieństw w sposobie obchodzenia czasu świętowania przez nas oraz przez naszych przodków sprzed ponad tysiąca lat. Jak to już niejednokrotnie powtarzaliśmy, warto pamiętać o takich tradycjach, bo one również przyczyniły się do ukształtowania dzisiejszej rzeczywistości.

Zdjęcia zostały wykonane w chacie na Grodzisku Żmijowiska, gdzie niezmiennie zapraszamy przez cały rok 🥰