Grodzisko Żmijowiska – co dalej?…
W ciągu ostatnich siedmiu miesięcy wielokrotnie w przestrzeni medialnej informowaliśmy, że w roku 2021 Grodzisko Żmijowiska dotknęły wyjątkowe plagi, które zmusiły nas do zamknięcia dla zwiedzających tej terenowej placówki muzealnej. Najpierw pod koniec czerwca katastrofalna nawałnica, która nie tylko wyrządziła wiele szkód w naszym archeologicznym skansenie, ale również spowodowała niesamowite zniszczenia w okolicznych miejscowościach i lasach. Później, od 25 sierpnia teren międzyrzecza Jankówki i Chodelki, na którym usytuowane jest Grodzisko Żmijowiska został zalany wodą. Wielokrotnie już tak bywało, ale sytuacja powracała do normy po kilku, kilkunastu dniach. Tym razem jest inaczej – teren skansenu jest pod wodą do dnia dzisiejszego. Jego infrastruktura: chaty, wiaty, rekonstrukcje umocnień grodu, nawet nawierzchnie alejek moszczonych drewnem niszczeją na naszych oczach. A my możemy tylko bezsilnie się temu przyglądać – nie możemy ich ratować, dopóki woda zalewa teren… Dzieje się tak, gdyż powodem zalania nie są wody opadowe czy podniesienie się poziomu wód gruntowych. Stała się rzecz, której nikt nie przewidywała – rzeka Chodelka przerwała swoje naturalne koryto i teraz duża jej część płynie przez Grodzisko Żmijowiska, tworząc rozległe zastoiska na jego terenie.
Niestety, nasze próby uzyskania w Zarządzie Zlewni spółki Wody Polskie jakichkolwiek informacji na temat sytuacji hydrologicznej na tym terenie, powodów tak katastrofalnych jej zmian czy też planów tej instytucji, w której gestii jest gospodarowanie zasobami hydrologicznymi w Polsce, doprowadzenia stanu wód w międzyrzeczu Jankówki i Chodelki do stanu poprzedniego jak dotąd pozostaję bez odpowiedzi. Takie informacje są dla Muzeum Nadwiślańskiego niezwykle istotne przy podejmowaniu decyzji, jak nasz skansen doprowadzić do stanu umożliwiającego udostępnienie go publiczności. Z powodu niemożności nawiązania dialogu z Wodami Polskimi przyjęliśmy opcję najbardziej radykalną, która nakazuje przypuszczać, że zmiany hydrologiczne tego terenu mają charakter trwały i nie ma sensu planować jedynie doraźnych napraw uszkodzonych obiektów. Zmuszenie jesteśmy przyjąć opcję, że trzeba dokonać radykalnych zmian w układzie budowli na terenie skansenu, które ustrzegą placówkę muzealną przed kolejnymi podtopieniami.
Na rok 2022 planujemy zatem: przeniesienie dwóch budowli (chata II i wiata) na wyżej położony teren oraz demontaż zniszczonej części drewnianej alejki na odcinku ok. 30 m i wybudowanie w tym miejscu wzniesionego na wysokość ok 40 cm nad poziom gruntu pomostu drewnianego na wzór podobnej konstrukcji wiodącej do bramy grodziska. Translokacja obiektów będzie o tyle ułatwiona, że dysponujemy już odpowiednimi miejscami przebadanymi wykopaliskowo, co jest niezbędnym warunkiem konserwatorskim do takich działań. Dodatkowo, przeniesienie chaty II na szczyt kulminacji osady północnej u pobliże chaty I ma duży walor poznawczy i konserwatorski: obie chaty usytuowane byłyby in situ w miejscach, gdzie latach 2015-2016 i 2020 odkryto tego typu obiekty datowane na X-XI wiek.
Niezbędną także będzie naprawa drewnianych konstrukcji umocnień wału grodu. Tu swoją pomoc zadeklarował ekipa fachowców z Muzeum Archeologicznego w czeski Uhrinovie pod kierunkiem Bohumira Dragouna, prowadząca skansen archeologiczny Villa Nova. Współpracujemy z nimi od roku 2012, wielokrotnie gościliśmy ich w Grodzisku Żmijowiska, ale nie ma co ukrywać, że deklarację przyjazdu, pobytu na własny koszt i wspólnej pracy, złożoną przez naszych czeskich przyjaciół odebraliśmy jako niezwykle pozytywny impuls do otrząśnięcia się z towarzyszącego nam ostatnio przygnębienia i odnalezienia energii do działania.
Jak z powyższego wynika w tym roku cały nasz czas, środki finansowe i zaangażowanie musimy skupić na odbudowę Grodziska Żmijowiska, a tym samy zrezygnować z działalności muzealnej na jego terenie: imprez kulturalnych, zajęć edukacyjnych itd. Nie wiemy, kiedy znów będziemy znów zaprosić do nas publiczność. Pierwszy krok w tym kierunku już zrobiliśmy tworząc plan działań na ten rok, tylko pozostaje jedna wielka niewiadoma od nas niezależna: kiedy natura okaże się tak łaskawa i umożliwi nam poprzez opadnięciem poziomu wody dostęp na teren, który jest zalany od sierpnia 2021 roku?
