Archeologia, jak to archeologia – sięga w najodleglejsze pokłady naszych muzealnych zasobów. Chcemy zaprezentować Państwu naprawdę unikalny eksponat, który nie tylko na trwale zapisał się w dziejach polskich zbiorów nautologicznych, ale też towarzyszy naszemu Muzeum od jego początków, aż po dzień dzisiejszy. Przyjrzyjmy się mu bliżej….
Eksponatem o najdłuższym muzealnym stażu w zbiorach Muzeum Nadwiślańskiego jest stewa dziobowa wiślanej szkuty. Wydobyty z koryta Wisły w Kazimierzu zapewne gdzieś na początku XX wieku, wymieniana jest wśród „cennych pamiątek” powstałej w 1926 roku izby muzealnej Towarzystwa Przyjaciół Kazimierza, prezentującego swoje zbiory w odbudowanej po zniszczeniach I wojny światowej Kamienicy Celejowskiej. W 1938 roku przekazana został przez kazimierskie Towarzystwo do tworzącego się wówczas w Puławach Muzeum Regionalnego. Wojnę przetrwała przechowywana na terenie pałacu Czartoryskich w Puławach, do Kazimierza powróciła w roku 1973, gdzie — jako depozyt Towarzystwa Przyjaciół Kazimierza – trafiła na wystawę stałą także w Kamienicy Celejowskiej. W roku 1994 decyzją Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków przekazana została na stałe do zbiorów Muzeum Nadwiślańskiego. Od roku 2009 widnieje w inwentarzu zbiorów archeologicznych Oddziału Grodzisko Żmijowiska.
Swoim monumentalnym kształtem zwracałą uwagę wszystkich zwiedzających. Ale jest także obiektem zainteresowania specjalistów nautologii. Po raz pierwszy zabytek ten opublikowany został przez Mieczysława Prosnaka w „Wiadomościach Archeologicznych” w 1970 roku. Od tamtej pory wielokrotnie przywoływany był we wszystkich niemal studiach poświęconych historycznej żegludze śródlądowej, jako element konstrukcyjny statku wiślanego – szkuty, datowany na XVII – XVIII wiek. Monograficznego opracowania tematu dziejów statków rzecznych podjął się dr hab. Waldemar Ossowski z Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. Z jego inicjatywy podjęta została próba określenia bardziej precyzyjnej chronologii kazimierskiej stewy przy zastosowaniu metod datowania bezwzględnego. Zadanie to zlecone zostało prof. Markowi Krąpcowi z krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej. W listopadzie 2010 pobrana została próbka drewna dębowego z zabytku. Niestety, z powodu grubego usłojenia drewna oraz wypróchnienia wnętrza stewy, ilość słojów w próbce okazała się zbyt mała, aby powiodło się datowanie metodą dendrochronologiczną. W związku z tym pobraną próbkę poddano analizie umożliwiającej datowanie metodą radiowęglową C14. Choć metoda ta dla tak „młodych” – punktu widzenia archeologii – zabytków nie jest zbyt precyzyjna, to jednak wyniki przeprowadzonej analizy potwierdziły dotychczasowe ustalenia specjalistów, ustalając datowanie kazimierskiej stewy na lata 1690 – 1730.
Do końca ubiegłego wieku była pierwszym i jednym z dwóch tego typu zabytków nautologicznych w Polsce. Ostatnie dekady przyniosły nowe odkrycia, ale nadal stewa z Kazimierza piastuje zasłużony prymat w tej kategorii zabytków archeologicznych. Można go było i można będzie oglądać na wystawie stałej w Kamienicy Celejowskiej.
